کتابخانه تاریخ
علوم انسانی دیجیتال: حافظ میراث فرهنگی در عصر فناوری
مارینا آ. لپتِوا، یوگنیا آ. گوردیوا، الکسی آ. لپتِو
Marina A. Laptevaa*, Eugenia A. Gordeevaa and Alexei A. Laptevb* 2016
الف) دانشگاه فدرال سیبری، کراسنویارسک، خیابان سووبودنی 79، روسیه، 660041
ب) دانشگاه فناوری‌های اطلاعاتی، مکانیک و اپتیک، سن‌پترزبورگ، خیابان کرونورکسی 49، روسیه، 197101
استفاده از فناوری‌های دیجیتال در علوم به ایجاد جهت‌گیری‌های علمی و جنبه‌های پژوهشی جدید کمک شایانی کرده است. این مقاله به ابزارها، اهداف، روش‌ها و سازوکارهای مدیریتی مورد استفاده در علوم انسانی دیجیتال برای پروژه‌های ملی و بین‌المللی اختصاص دارد. نویسندگان همچنین به پروژه‌های ایجاد مراکز علوم انسانی دیجیتال (DH centers) و کاربرد ابزارهای دیجیتال در پژوهش‌های فلسفه، آموزش، تاریخ، زبان‌شناسی و مطالعات موسیقی پرداخته‌اند. تأثیر علوم انسانی دیجیتال در حفظ میراث فرهنگی با بررسی چند پروژه ملی و بین‌المللی به‌عنوان مطالعه موردی مورد بحث قرار گرفته است.
کلمات کلیدی: فرهنگ بصری (visual culture)، علوم انسانی (humanities)، فرهنگ دیجیتال (digital culture)، عصر دیجیتال (digital era)، علوم انسانی دیجیتال (Digital Humanities)، علوم انسانی (human sciences)، فناوری دیجیتال (digital technology)، علوم رایانه (computer science)، علوم انسانی رایانه‌ای (humanities computing).، مطالعات فرهنگی (culture studies)
فهرست مطالب
- مقدمه
- علوم انسانی دیجیتال به‌عنوان یک رشته علمی
- حوزه‌های پژوهشی در علوم انسانی دیجیتال
- اتحادها و انجمن‌های جهانی پژوهش دیجیتال
- تجربه روسیه در کاربرد فناوری‌های دیجیتال برای حفظ میراث فرهنگی
- نتیجه‌گیری
- منابع
مقدمه
فناوری دیجیتال به‌عنوان ابزاری روش‌شناختی بسیار مؤثر در حوزه علوم انسانی جایگاه خود را تثبیت کرده است. تغییرات گسترده در رویکردهای دیجیتالی‌سازی عمومی محیط اطراف معمولاً به ایجاد روندها و جهت‌گیری‌های پژوهشی جدید کمک می‌کند. پروژه‌های پژوهشی جالبی با استفاده از فناوری‌های دیجیتال در حوزه‌ای بین‌رشته‌ای اجرا شده‌اند که پژوهشگرانی از زمینه‌های مختلف دانش مانند زبان‌شناسی، تاریخ، جامعه‌شناسی و تاریخ فرهنگی را درگیر کرده است. در نتیجه، گرایشی به نام «انقلاب دیجیتال» (digital revolution) شکل گرفته که زمینه پژوهشی جدیدی به نام علوم انسانی دیجیتال را ایجاد کرده است [ولودین، 2014].
علوم انسانی دیجیتال به‌عنوان یک رشته علمی
علوم انسانی دیجیتال چیست: علم، روش‌شناسی یا فناوری؟ نظرات متفاوتی در این‌باره وجود دارد. علوم انسانی دیجیتال (DH) می‌تواند به‌عنوان علوم رایانه‌ای با جهت‌گیری علوم انسانی تلقی شود که یا یک زمینه علمی یا یک رشته دانشگاهی را تشکیل داده است. ملیسا تراس (Melissa Terras) طی سخنرانی خود در کراسنویارسک برای دانشجویان دانشکده علوم انسانی اظهار داشت: «اگرچه مطالعه برنامه درسی دانشگاهی نمی‌تواند پاسخی قطعی به ارزش این رشته ارائه دهد، این مطالعه به سؤالات مهمی پاسخ می‌دهد که در فرآیند تدوین برنامه درسی دانشگاهی و کاربرد عملی برنامه‌ها در فعالیت‌های آموزشی مطرح می‌شوند. در نهایت، درک ایدئولوژی این رشته شکل می‌گیرد». آیا علوم انسانی رایانه‌ای (humanities computing) به‌طور کلی یک رشته مجزا نیست؟ و آیا می‌تواند به‌عنوان موضوعی مشخص وجود داشته باشد؟
بی‌تردید، علاقه به علوم انسانی دیجیتال در حال افزایش است، ابزارهای جدیدی شکل می‌گیرند و روش‌های مورد استفاده ویژگی‌های مشخصی پیدا می‌کنند، بنابراین موضوع پژوهش روشن‌تر می‌شود. استفاده از فناوری اطلاعات در بسیاری از حوزه‌های فعالیت انسانی گسترده است. «امروزه تعیین مرزهای بین‌رشته‌ای و مشخص کردن حدود علوم دشوار است، هرچند علوم در چند قرن گذشته به‌سختی برای استقلال خود مبارزه کرده‌اند» [کوزمینا و پرویدنکو، 2012]. تلاش‌هایی برای شناسایی اصول اساسی و حدود پژوهش در حوزه علوم انسانی دیجیتال در دو مانیفست انجام شده است: مانیفست علوم انسانی دیجیتال 2.0 (The Digital Humanities Manifesto 2.0) در ژوئن 2009 [www.humanitiesblast.com/manifesto/Manifesto_V2.pdf] و مانیفست علوم انسانی دیجیتال (Manifesto for Digital Humanities) در پاریس، 2010. ماهیت بین‌رشته‌ای علوم انسانی دیجیتال، به گفته نویسندگان مانیفست‌ها، نتیجه اشکال ترکیبی ارتباط است که ویژگی فرهنگ مدرن محسوب می‌شود.
طی سال‌های توسعه و شکل‌گیری علوم انسانی دیجیتال به‌عنوان یک رشته علمی، درک قابل‌توجهی از حوزه‌های پژوهشی و افزایش دانش درباره همزیستی جهان انسانی و دیجیتال به‌دست آمده است. علاوه بر این، این علم نه‌تنها خود را اعلام کرده، بلکه جایگاه خود را تثبیت کرده و رویکردی برای اجرای پروژه‌های پژوهشی علوم انسانی در عصر دیجیتال یافته است.
حوزه‌های پژوهشی در علوم انسانی دیجیتال
در مورد نقش علوم انسانی دیجیتال در حفظ میراث فرهنگی، ابتدا باید به دستاوردهای همکاران غربی اشاره کرد. آن‌ها تاکنون مجموعه‌ای از ده‌ها کاتالوگ با صدها پروژه ارائه کرده‌اند. پس از تحلیل تجربی محتوای کاتالوگ‌های مذکور، می‌توان به‌راحتی نتیجه گرفت که فعالیت‌های پروژه‌ای در علوم انسانی دیجیتال در غرب به‌طور یکنواخت در میان علوم انسان‌شناسی، باستان‌شناسی، هنر، ادبیات، جغرافیا، تاریخ، زبان‌شناسی، فلسفه و دین توزیع شده است.
یکی از پروژه‌ها به نام دیجیتال اسکریپتوریوم (The Digital Scriptorium) شامل پایگاه داده دیجیتال به‌روز شده‌ای از تصاویر متنی دست‌نوشته‌های قرون وسطی و رنسانس است [http://vm136.lib.berkeley.edu/BANC/digitalscriptorium/]. قابل‌توجه است که این تصاویر از بالاترین کیفیت برخوردارند، به‌صورت رایگان در دسترس هستند و برای مشاهده در پلتفرم‌های موبایل و معمولی بهینه‌سازی شده‌اند. این پایگاه داده دیجیتال که در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی توسعه یافته، منابع چندین مؤسسه آموزشی را در ابزاری بین‌المللی برای آموزش و پژوهش گرد هم آورده است. این به این معناست که دیجیتال اسکریپتوریوم (The Digital Scriptorium) با ارائه فرصتی منحصربه‌فرد به کاربران علاقه‌مند، نه‌تنها امکان کاوش متن بازچاپ‌شده از دست‌نوشته‌ها را فراهم می‌کند، بلکه آن‌ها را با متن اصلی و تمام ویژگی‌های خاص خوشنویسی آن آشنا می‌سازد.
پروژه جالب دیگر آنتیکویتی آ-لا-کارت (The Antiquity À-la-carte) از دانشگاه کارولینای شمالی است. این پروژه یک برنامه مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است، یعنی اطلسی دیجیتال از جهان باستان که داده‌های تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی دقیق را نشان می‌دهد. این نقشه کاملاً تعاملی است و دارای طیف گسترده‌ای از ویژگی‌های قابل‌تنظیم، فیلترها و ابزارهای جستجوی کاربر برای اقلام در چارچوب کارهای علمی یا مطالعه رویدادهای خاص است [http://awmc.unc.edu/awmc/applications/alacarte/].
پروژه برجسته‌ای توسط استفن موری (Stephen Murray)، استاد تاریخ هنر و باستان‌شناسی دانشگاه کلمبیا، آغاز شده است. او با استفاده از منابع بصری کتابخانه کالج واسار، پروژه مپینگ گوتیک فرانسه (The Mapping Gothic France) را ایجاد کرده است [http://mappinggothic.org/]. این پروژه برای ارائه به پژوهشگران معماری گوتیک در فرانسه شکلی گرافیکی متفاوت از معمول فراهم می‌کند. گالری وب ایجادشده، علاوه بر تصاویر معماری گوتیک در فرانسه، شامل روایت صوتی همراه است که به کاربر کمک می‌کند تا ارتباطی بین فضای معماری ساختمان‌های منفرد، فضای ژئوپلیتیکی و نتیجه تعامل (همکاری و تعارض بین سازنده و مشتری) برقرار کند.
دانشمندان دانشگاه کمبریج پروژه قابل‌توجه دیگری به نام تقویم آنلاین مکاتبات چارلز داروین (Online Calendar of the Correspondence of Charles Darwin) ایجاد کرده‌اند [http://www.darwinproject.ac.uk/]. این پروژه یک صندوق پستی مجازی تعاملی از چارلز داروین است که شامل اکثریت نامه‌های ارسالی و دریافتی اوست که تعدادشان بیش از 15,000 نامه است. جالب اینجاست که بازسازی متن این کار هنوز در جریان است و تاریخ پیش‌بینی‌شده برای تکمیل آن سال 2022 است. علاوه بر صندوق پستی تعاملی، صفحه این منبع نمودارها و جداول دقیقی را نمایش می‌دهد که مکاتبات چارلز داروین را بر اساس پارامترهای مختلف مرتبط با علایق کاربران تقسیم‌بندی می‌کند. این منبع مرجع استانداردی برای پژوهشگران است.
اتحادها و انجمن‌های جهانی پژوهش دیجیتال
چندین انجمن وجود دارند که با موفقیت پروژه‌هایی را در سطح جهانی اجرا می‌کنند. این انجمن‌ها وظایفی دارند که نه‌تنها قادر به ترویج و حمایت از جهت‌گیری بین‌رشته‌ای جدید هستند، بلکه موضوعات پژوهشی جدیدی را آغاز می‌کنند، به‌ویژه در زمینه حفظ و به‌روزرسانی فضای فرهنگی. اتحاد سازمان‌های علوم انسانی دیجیتال (Alliance of Digital Humanities Organizations – ADHO) اخیراً به‌عنوان محبوب‌ترین انجمن در این زمینه شناخته شده است. این اتحاد از پژوهش و توسعه دیجیتال در تمام زمینه‌های هنر و علوم انسانی حمایت می‌کند و به‌عنوان مشاور عمل می‌کند. هدف این اتحاد، متحد کردن متخصصان از دو حوزه علوم انسانی و فناوری اطلاعات است. ADHO با ترکیب بزرگ‌ترین انجمن‌ها، کار با فناوری دیجیتال را در سراسر جهان پوشش داده و هماهنگ می‌کند [Alliance of Digital…].
انجمن اروپایی علوم انسانی دیجیتال (European Association for Digital Humanities – EADH) بنیان‌گذار و رئیس سازمان بین‌المللی اتحاد سازمان‌های علوم انسانی دیجیتال (ADHO) است. EADH جدیدترین فناوری‌ها را در اروپا، در تمام طیف رشته‌ها، پژوهش، توسعه و کاربرد تکنیک‌های دیجیتال در علوم انسانی نمایندگی و یکپارچه می‌کند. حوزه مرکزی پژوهش این انجمن، تحلیل متون و زبان‌هاست. EADH ایجاد گروه‌های علوم انسانی رایانه‌ای (humanities computing) را در اروپا حفظ می‌کند که بر اساس معیارهای منطقه‌ای، زبانی، روش‌شناختی و دیگر شکل گرفته‌اند.
با گسترش قابل‌توجه روش‌های محاسباتی مناسب در علوم انسانی، علایق اعضای انجمن نیز پیشرفت کرده و امروزه نه‌تنها تحلیل متن و زبان، بلکه تاریخ، تاریخ هنر، تاریخ موسیقی، مطالعات دست‌نوشته‌ها، پردازش تصویر و انتشارات الکترونیکی را نیز شامل می‌شود. نام جدید این انجمن که در سال 2012 پذیرفته شد، نشان‌دهنده گسترش چشمگیر فعالیت‌های آن است. امروز مأموریت EADH نمایندگی پژوهش‌های علوم انسانی دیجیتال اروپا در تمام رشته‌هاست.
انجمن‌های دیگری نیز وجود دارند که به اتحاد جهانی (ADHO) پیوسته‌اند. انجمن «رایانه و علوم انسانی» (Computer and Humanities – ACH) یکی از جوامع حرفه‌ای اصلی برای علوم انسانی دیجیتال است. این انجمن از پژوهش در این زمینه‌ها حمایت و منتشر می‌کند و همچنین از طریق کنفرانس‌ها، انتشارات و سازمان‌دهی فعالیت‌های آگاهی‌بخشی به تشکیل جامعه حرفه‌ای جدید کمک می‌کند. ACH در ایالات متحده مستقر است، اما شامل نمایندگان کشورهای دیگر نیز می‌شود.
سنترنت (CenterNet) شبکه‌ای بین‌المللی از مراکز علوم انسانی دیجیتال (DH centers) است که برای پیشبرد زمینه‌های علوم انسانی دیجیتال و حوزه‌های مرتبط به‌طور کلی و همچنین برای مراکز زیرساخت سایبری علوم انسانی تشکیل شده است. سنترنت به مراکز علوم انسانی دیجیتال کمک می‌کند تا تجربه تبادل کنند، ابزارهای پژوهشی ایجاد کنند و تیم‌های پژوهشی بین‌المللی شکل دهند. از طریق پروژه‌هایی مانند روز(های) علوم انسانی دیجیتال (Day(s) of DH) و منابع برای راه‌اندازی و پایداری مراکز علوم انسانی دیجیتال (Resources for Starting and Sustaining DH Centers)، سنترنت یک مرکز مجازی علوم انسانی دیجیتال ایجاد می‌کند، یعنی پلتفرمی برای مطالعه علوم انسانی دیجیتال توسط جامعه علمی گسترده.
انجمن علوم انسانی دیجیتال استرالیا (Australian Association of Digital Humanities Research – aaDH) در مارس 2011 تأسیس شد تا پژوهش دیجیتال جامعه علوم انسانی در استرالیا و نیوزیلند را تقویت کند. جامعه پژوهش علوم انسانی دیجیتال کانادا (Canadian Society for Digital Humanities) از سال 1986 انجمنی از نمایندگان اکثریت کالج‌ها و دانشگاه‌های کانادا بوده است. این جامعه به‌عنوان کنسرسیومی از علوم انسانی رایانه‌ای (humanities computing) تأسیس شد. هدف اصلی آن گرد هم آوردن متخصصان علوم انسانی بود که در پژوهش و توسعه دیجیتال و رایانه‌ای و ایجاد تکنیک‌های جدید پردازش داده‌ها مشغول بودند. با توسعه سریع زمینه علوم انسانی دیجیتال، علوم انسانی دستخوش تحول اساسی شده‌اند. در پاسخ به این وضعیت، پژوهشگران در ژاپن تلاش کردند تا اتحادیه‌های حرفه‌ای ایجاد کنند. به‌عنوان مثال، همکاری محدودی بین متخصصان ژاپنی در زمینه پژوهش علوم انسانی دیجیتال و همتایان غربی آن‌ها وجود داشت، به دلیل مشکلات دیجیتالی‌سازی تصاویر و متون موجود در منابع ژاپنی. برای حل این مسائل، انجمن پژوهش علوم انسانی دیجیتال ژاپن (Japanese Association of Digital Humanities – JADH) تأسیس شد. هدف آن ایجاد محیطی بود که در آن همکاری‌های بین‌المللی به‌طور کامل انجام شود.
بررسی فعالیت‌های این انجمن‌ها طیف گسترده‌ای از مطالعات انسانی را با استفاده از فناوری دیجیتال نشان می‌دهد که نتایج قابل‌توجهی را به‌سرعت به‌دست می‌آورند. پیوندهای علمی بین آن‌ها وجود دارد؛ پروژه‌های مشترک بسیاری انجام می‌شود؛ و هر سال کنفرانس‌ها، انجمن‌ها و سمینارها در شهرهای مختلف جهان برگزار می‌شود.
تجربه روسیه در کاربرد فناوری‌های دیجیتال برای حفظ میراث فرهنگی
در روسیه، وضعیت تا حدی متفاوت است. در این مرحله از توسعه علوم انسانی دیجیتال، فناوری‌های دیجیتال هنوز به‌طور کامل در محیط اجتماعی و فرهنگی کشور گسترش نیافته‌اند. با این حال، پروژه‌هایی وجود دارند که بی‌تردید شایسته توجه هستند. تعدادی از شهرها آزمایشگاه‌ها و دپارتمان‌های خود را دارند (مسکو، سن‌پترزبورگ، یکاترینبورگ، بارنائول، توبولسک، تومسک، کراسنویارسک). با وجود این‌که این‌ها عمدتاً ساختارهای دانشگاهی هستند، چشم‌انداز توسعه و تبدیل آن‌ها به مراکز پژوهشی کاملاً روشن است. این مراکز پژوهشی در نهایت قادر خواهند بود روش‌ها و فناوری‌های جدیدی برای حفظ میراث فرهنگی و تاریخی توسعه دهند و ارائه کنند.
در سال 2014 در تومسک، در دپارتمان مسائل انفورماتیک علوم انسانی دانشگاه دولتی تومسک، پروژه‌ای به نام «علوم انسانی در عصر دیجیتال: از انفورماتیک بخشی به علوم انسانی دیجیتال» (Humanities in the Digital Age: from Sectoral Informatics to Digital Humanities) آغاز شد. این پروژه با هدف مطالعه روندهای کنونی در علوم انسانی که به‌طور فعال از پتانسیل فناوری‌های اطلاعاتی برای حل وظایف پژوهشی با اهمیت اساسی برای تعیین دامنه و تأثیر فناوری‌های دیجیتال استفاده می‌کنند، اجرا می‌شود. این پروژه از فناوری‌های دیجیتال مدرن استفاده می‌کند که دامنه، هدف و تأثیرات علوم انسانی دیجیتال را به‌طور اساسی تغییر می‌دهند. فعالیت‌های پروژه به‌صورت جمعی و بین‌رشته‌ای معرفی شده‌اند که به حذف مرزهای بین دو حوزه پیشرو، یعنی علوم انسانی و فناوری اطلاعات، کمک می‌کند.
پژوهش‌های اینترنتی به سطح جدیدی رسیده‌اند. پروژه‌ای به نام مطالعات اینترنتی | پژوهش اینترنتی در روسیه (Internet Studies | Internet Research in Russia) با موفقیت در مؤسسه مطالعات بنیادی و کاربردی دانشگاه علوم انسانی مسکو و کالج دانشگاهی لندن اجرا می‌شود. هدف اصلی این پروژه تبادل تجربه در پروژه‌های انجام‌شده و ترویج شیوه‌های مطالعه اینترنت در میان دانشمندان روس است.
یکی از مهم‌ترین پروژه‌ها در این حوزه، «نام‌های بازگردانده‌شده» (Returned Names) است که توسط کتابخانه ملی روسیه در سن‌پترزبورگ راه‌اندازی شده و هدف آن ایجاد پایگاه داده الکترونیکی قربانیان سرکوب سیاسی در اتحاد جماهیر شوروی است [http://visz.nlr.ru/project/reg/peter.html]. در مه 2000، نمایندگان سازمان‌های دولتی و مدنی در روسیه و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع کنفرانس مشترکی برگزار کردند که در آن اهمیت و ارزش پروژه «یادبود» (memorial) را اعلام کردند. مراکز هماهنگی این پروژه در نیژنی تاگیل، کراسنویارسک، آلماتی، اودسا، مسکو و سن‌پترزبورگ ایجاد شدند.
در دانشگاه دولتی مسکو به نام ام.وی. لومونوسوف، در دانشکده تاریخ، دپارتمان انفورماتیک تاریخی وجود دارد. پروژه‌های آن‌ها که بر بازسازی مجازی اشیاء میراث فرهنگی و تاریخی، به‌ویژه صومعه‌های مسکو، متمرکز هستند، قابل‌توجه‌اند. در این پروژه، نه‌تنها صومعه‌ها بازسازی شدند، بلکه پژوهشگران با استفاده از تکنیک‌های مدل‌سازی سه‌بعدی، تکامل زیرساخت فضایی را نیز تجزیه‌وتحلیل کردند. باید به ماهیت چندرشته‌ای عضویت در چنین پروژه‌هایی اشاره کرد. اعضای این پروژه‌ها شامل مورخان، مرمت‌گران، معماران، مورخان هنر و متخصصان فناوری اطلاعات هستند.
در حال حاضر، روسیه بیش از 20 مرکز انفورماتیک تاریخی دارد. همه آن‌ها عضو انجمن «تاریخ و رایانه» (History and Computer) هستند و از سال 1993 سمینارها و کنفرانس‌هایی را سازمان‌دهی کرده‌اند. این جلسات به دانشمندان امکان می‌دهند تا اولویت‌های حوزه‌های علمی مختلف در علوم انسانی دیجیتال را ارزیابی کنند و چشم‌اندازهای آینده را تعیین کنند.
یکی از این کارگاه‌های انجمن «تاریخ و رایانه» در سال 2011 در کراسنویارسک، در دپارتمان فناوری‌های اطلاعاتی در صنایع خلاق و فرهنگی دانشگاه فدرال سیبری (دانشکده علوم انسانی) برگزار شد. در نتیجه، مجموعه مقالاتی با عنوان «بازسازی مجازی میراث تاریخی و فرهنگی در قالب‌های پژوهش علمی و فرآیند آموزشی» منتشر شد [بورودکین، 2012]. این کارگاه حوزه دیگری از علوم انسانی دیجیتال را شناسایی کرد که نیاز به توجه ویژه دارد، یعنی حفظ آثار تاریخی و فرهنگی که به دلیل کمبود بودجه برای مرمت به‌موقع در معرض خطر تخریب قرار دارند.
طی شش سال گذشته، دپارتمان فناوری‌های اطلاعاتی در صنایع خلاق و فرهنگی در توسعه فناوری‌هایی برای تجسم مجموعه‌های موزه‌ای مشارکت داشته است. این دپارتمان با موزه‌های مختلف روسیه برای تدوین و حل مسائل خاص همکاری کرده است. آغاز همکاری دانشگاه و موزه دولتی روسیه را می‌توان کار بسیار موفقی در دیجیتالی‌سازی مجموعه‌های موزه‌ای دانست که منجر به ایجاد نسخه دیجیتال نقاشی‌های معروف هنرمندان بزرگ روس شد. متخصصان از سه‌پایه رباتیک گیگاپن (GigaPan) استفاده کردند که امکان دیجیتالی‌سازی آثار در رزولوشن بالا با قابلیت زوم چندگانه را فراهم می‌کند. از جمله این نقاشی‌ها می‌توان به آثار واسیلی سوریکوف مانند «تصرف شهر برفی» (Capture of the Snow Town) و «فتح سیبری توسط یرماک» (Conquest of Siberia by Yermak)، ایوان شیشکین مانند «جنگل کشتی» (The Ship Grove) و ایوان آیوازوفسکی مانند «موج نهم» (The Ninth Wave) اشاره کرد. این فناوری به کاربران امکان می‌دهد تا جزئیات نقاشی را کاوش کنند که ممکن است در واقعیت در موزه ممکن نباشد.
همزمان، این دپارتمان در عکاسی پانوراماهای کروی مشغول است. نتیجه همکاری با موزه روسیه بیش از 200 پانورامای کروی از فضاهای داخلی و خارجی ساختمان‌های اصلی و مناظر بود که بعداً برای ایجاد تورهای مجازی استفاده شدند.
طی سه سال گذشته، آزمایشگاه انفورماتیک علوم انسانی دانشگاه فدرال سیبری با موزه دولتی ارمیتاژ همکاری کرده است که ایده‌های جدیدی برای کارهای دانشجویان دانشگاه ارائه می‌دهد. نکته مهم، استفاده از فناوری واقعیت افزوده (augmented reality) بود که در مرکز مرمت و ذخیره‌سازی «دهکده قدیمی» (Old Village) به کار گرفته شد. تجسم سه‌بعدی سایت‌های باستان‌شناسی به بازدیدکنندگان امکان می‌دهد تا نسخه‌های کپی از آثار باستانی منحصربه‌فرد را در زمینه‌ای مناسب ببینند.
عکاسی پانوراما از فضاهای تاریخی مهم برای سن‌پترزبورگ امکانات جدیدی را برای هر فردی که نیاز به تأمل در زیبایی و جستجوی ارزش‌ها در چیزهای معمولی دارد، باز می‌کند. در محیط موزه‌ای، مکان‌های غیرعمومی زیادی وجود دارند. پانوراماهای کروی به بازدیدکنندگان فرصتی برای دیدن آن‌ها می‌دهند [پیکوف و لپتِوا، 2015].
در سپتامبر 2015، دانشگاه فدرال سیبری میزبان اولین کنفرانس علمی-عملی بین‌المللی در سیبری با عنوان «فناوری‌های اطلاعاتی در علوم انسانی» بود. برگزارکننده این رویداد دانشکده علوم انسانی دانشگاه بود. در این کنفرانس، پژوهشگران موضوعات اصلی مرتبط با توسعه علوم انسانی دیجیتال را بیان و بحث کردند. شرکت‌کنندگان این کنفرانس نه‌تنها دانشمندان روس از مسکو، سن‌پترزبورگ، بارنائول، تومسک، کراسنویارسک و نووسیبیرسک بودند، بلکه پژوهشگران شناخته‌شده‌ای از هلند، بریتانیا، سوئیس و ایالات متحده نیز حضور داشتند. موضوع کلیدی کنفرانس، بحث درباره امکان استفاده از فناوری‌های دیجیتال مدرن در پژوهش‌های علوم انسانی بود. این کنفرانس بر حل مسائل مرتبط با داده‌های الکترونیکی، زبان‌شناسی رایانه‌ای، هنر دیجیتال در تمام اشکال آن و امکانات جدید مدل‌سازی رایانه‌ای رویدادهای تاریخی متمرکز بود. بحث مهمی به موضوع تخصیص منابع در علوم انسانی، ماهیت بین‌رشته‌ای این جهت‌گیری جدید به‌عنوان پایه‌های آموزشی در ساختارهای آموزش فدرال و استفاده از فناوری‌های چندرسانه‌ای تعاملی در فرهنگ و هنر اختصاص داشت. در این کنفرانس، متخصصان از کارهای انجمن اروپایی علوم انسانی دیجیتال (EADH) آگاه شدند. کلر کلیو (Claire Clivaz)، رئیس دپارتمان فناوری اطلاعات در آموزش مؤسسه بیوانفورماتیک سوئیس، در ارائه خود درباره فرصت‌ها و اصول اساسی انتشار نتایج پروژه‌ها در اینترنت صحبت کرد.
ارائه‌های دانشمندان برجسته در زمینه علوم انسانی دیجیتال به مسائل مدل‌سازی در علوم انسانی و ارتباط آن با تاریخ مهندسی و علوم فناوری، رویکردهای تحلیل روش‌های مختلف انتشارات در علوم انسانی دیجیتال، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) در علوم انسانی و داده‌های بین‌حوزه‌ای در علوم انسانی دیجیتال پرداختند. پروژه‌های ارائه‌شده در بخش‌ها فرصت‌های جدیدی برای همکاری و حوزه‌های پژوهشی جدید باز کردند. این پروژه‌ها به‌طور کلی به حفظ و ارائه میراث فرهنگی و تاریخی اختصاص دارند.
نتیجه‌گیری
امروزه شاهد شکل‌گیری فرهنگ جدیدی هستیم که تحت تأثیر فناوری دیجیتال قرار گرفته است. این فرهنگ جدید پدیده‌ای پیچیده است که از تلفیق حوزه‌های متعدد شکل گرفته است. در این فرهنگ، میراث گذشته باید جایگاه شایسته‌ای داشته باشد. این کار ساده نیست و بدون استفاده از فناوری‌های دیجیتال جدید که نه‌تنها امکان تجسم شیء را فراهم می‌کنند، بلکه تفسیر صحیح آن را نیز ممکن می‌سازند، غیرممکن است. این فناوری‌های جدید امکان درک گذشته را در زمینه‌هایی مرتبط و مناسب با حال حاضر فراهم می‌کنند، در حالی که یکپارچگی و «صحت» ادراک را حفظ می‌کنند.
منابع
- Alliance of Digital Humanities Organizations. Available at: http://adho.org
- Borodkin, L. I. (2014). Virtual’naia rekonstruktsiia monastyrskikh kompleksov Moskvy: proekty v kontekste Digital Humanities [Virtual reconstruction of the monasteries of Moscow: projects in the context of the Digital Humanities], In Vestnik Permskogo universiteta. Seriia: Istoriia [Perm University Herald. Series “History”], 3 (26), 107-112.
- Borodkin, L. I., Rumiantsev, M. V., Baryshev, R. A. (2012). Virtual’naia rekonstruktsiia istoriko-kul’turnogo naslediia v formatakh nauchnogo issledovaniia i obrazovatel’nogo protsessa [Virtual reconstruction of historical and cultural heritage in the forms of scientific research and educational process]. Krasnoyarsk, Siberian Federal University, 196 p.
- Garskova, I. M. (2014). Informatsionnoe obespechenie gumanitarnykh issledovanii v tsifrovuiu epokhu: modeli formirovaniia i razvitiia [Information support of human studies in the digital era: a model of formation and development], In Vestnik Permskogo universiteta. Seriia: Istoriia [Perm University Herald. Series “History”], 3 (26), 20-28.
- Gorbunova, I. B. (2015). Muzykal’no-komp’iuternye tekhnologii v perspektive Digital Humanities [Music and computer technology in the future Digital Humanities], In Obshchestvo: filosofiia, istoriia, kul’tura [Society: philosophy, history, culture], 3, 5.
- Kizhner, I. et al. Digital Humanities at Siberian Federal University. Available at: http://www.digitalstudies.org/ojs/index.php/digital_studies/article/view/288/354
- Kuz’mina, D. Iu., Prudenko, Ia. D. (2012). Gumanitarnye nauki v tsifrovoi vek [Humanities in the digital age], In Mezhdunarodnyi zhurnal issledovanii kul’tury [International Journal of Cultural Studies], 3, 7.
- Online calendar of the correspondence of Charles Darwin. Available at: http://www.darwinproject.ac.uk/
- Pikov, N. O., Lapteva, M. A. (2015). Tekhnologii vizualizatsii v muzee (Iz opyta sotrudnichestva SFU s muzeiami Rossii) [Visualization Technology in the museum (from the experience of SFU’s cooperation with Russian museums)], In Sbornik tezisov dokladov mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii “Informatsionnye tekhnologii v gumanitarnykh naukakh [Abstracts of the International Scientific and Practical Conference “Information Technologies in the Humanities”]. Krasnoyarsk, Siberian Federal University, 28-29.
- Serbin, V. A., Mozhaeva-Ren’ya, P. N., Mozhaeva, G. V. (2014). Tsifrovaia gumanitaristika: organizatsionnye formy i infrastruktura issledovanii [Digital humanities: organizational forms and research infrastructure], In Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta [Tomsk State University Journal], 389, 73-81.
- The Antiquity À-la-carte. Available at: http://awmc.unc.edu/awmc/applications/alacarte/
- The Digital Humanities Manifesto 2.0. Available at: www.humanitiesblast.com/manifesto/Manifesto_V2.pdf
- The Digital Scriptorium. Available at: http://vm136.lib.berkeley.edu/BANC/digitalscriptorium/
- The Mapping Gothic France. Available at: http://mappinggothic.org/
- Vanhoutt, E., Nyhan, J., Terras, M. (eds). (2013). Defining digital humanities: a reader. Ashgate Publishing, Ltd., 256 p.
- Volodin, A. Iu. (2014). Digital Humanities (tsifrovye gumanitarnye nauki): v poiskakh samoopredeleniia [Digital Humanities (humanities computing): Searching for self-definition], In Vestnik Permskogo universiteta. Seriia: Istoriia [Perm University Herald. Series “History”], 3 (26), 5-12.
- Vozvrashchennye imena: Sankt-Peterburg [Returned Names: Saint-Petersburg]. Available at: http://visz.nlr.ru/project/reg/peter.html.
مأخد:
علوم انسانی دیجیتال در حفظ میراث فرهنگی
ژورنال دانشگاه فدرال سیبری. علوم انسانی و اجتماعی 7 (2016 9) 1682-1689
